Tác Giả Ôn Như Lương Văn Can

Nếp Nhà - Gia Huấn

Giáo dục gia đình đóng vai trò quan trọng, là nền móng ban đầu cho sự hình thành nhân cách của trẻ. Trong bối cảnh hiện nay, những ông bố, bà mẹ trẻ có thể có được nhiều thông tin và phương pháp hiện đại để giáo dục con em mình, thông qua bản năng, kinh nghiệm của người đi trước hay sách vở và đài báo. Nhưng cũng chính vì vậy, không ít người bối rối trước nhiều phương pháp nuôi dạy trẻ.

Ít ai biết được rằng, cách đây hơn 100 năm, những trí thức thế hệ đầu tiên của Việt Nam đã biên soạn những “cẩm nang” dạy trẻ nói riêng và giáo dục gia đình nói chung. Có thể một số quan điểm về giáo dục trong các cuốn sách này đã bị coi là lỗi thời và cần tranh luận thêm, nhưng phần lớn, chúng đều còn nguyên giá trị, thậm chí còn có ý nghĩa nhiều hơn trong bối cảnh các giá trị đạo đức truyền thống đang bị lung lay và những mối quan hệ trong gia đình đang ngày càng lỏng lẻo.

Tủ sách “Nếp nhà” gồm ba cuốn sách tiêu biểu về giáo dục gia đình của những trí thức Việt Nam thế hệ đầu tiên, gồm Ôn Như Lương Văn Can với cuốn Gia huấn, Nguyễn Bá Học với cuốn Gia đình giáo dục (phép dạy con) và Đạm Phương Nữ Sử với cuốn Gia đình giáo dục (thường đàm). Thông qua bộ sách, bạn đọc sẽ được tiếp cận với những quan điểm giáo dục thấm nhuần triết lí truyền thống của phương Đông, kết hợp hài hòa với các phương pháp giáo dục hiện đại tiếp thu từ phương Tây.

Gia Huấn đúc kết những kiến thức và kinh nghiệm hết sức ngắn gọn về giáo dục gia đình của học giả, trí sĩ Lương Văn Can. Những lời răn dạy của ông không chỉ trên sách vở mà còn được áp dụng trong chính gia đình ông, kết quả là những đóng góp to lớn của từng thành viên cho công cuộc khai dân trí cũng như phong trào cách mạng ở nước ta đầu thế kỉ 20.

Về tác giả:

LƯƠNG VĂN CAN (1854-1927) tự Hiếu Liêm và Ôn Như, là một chí sĩ yêu nước, một trong những người sáng lập trường Đông Kinh Nghĩa Thục. Sinh thời, ông tham gia nhiều phong trào cách mạng, dạy học và viết nhiều sách như Quốc sự phạm lịch sử (Lịch sử quốc sự phạm), Hán tự tiệp kính (Con đường tắt đến chữ Hán), Ấu học tùng đàm (Tùng san bàn góp về việc học của trẻ thơ), Gia huấn (Dạy người nhà), Hán tự quốc âm (dùng chữ Quốc ngữ ghi chữ Hán)…

Tìm đọc các cuốn sách khác trong Tủ sách Nếp Nhà (3 cuốn):

- Nếp Nhà - Gia Huấn

- Nếp Nhà - Gia Đình Giáo Dục (Thường Đàm)

- Nếp Nhà - Gia Đình Giáo Dục (Phép Dạy Con)

Kim Cổ Cách Ngôn

Lương Văn Can nguyên tên là Lương Ngọc Can, tự là Hiếu Liêm và Ôn Như, hiệu Sơn Lão, quê ở thôn Hạ, xã Nhị Khê, huyện Thượng Phúc, phủ Thường Tín, tỉnh Hà Nội (nay là thành phố Hà Nội). Là một chí sĩ yêu nước, tham gia sáng lập Đông Kinh nghĩa thục, cụ dành tâm huyết một đời cho việc khơi dậy dân trí và dân khí, nhằm cổ vũ tinh thần tự cường dân tộc và chấn hưng đất nước. Xuất thân khoa bảng, cụ còn tiên phong trong công cuộc cải cách xã hội, với những tư tưởng đột phá về giáo dục, văn hóa. Cụ đã có những đóng góp quan trọng vào việc xây dựng nền tảng văn hóa và tư tưởng cho thế hệ thanh niên trong thời kỳ đất nước đối mặt với những biến động lớn ở những năm đầu thế kỷ XX.

Tròn một thế kỷ kể từ lần in đầu tiên vào năm 1925, những lời trong "Kim cổ cách ngôn" của Ôn Như Lương Văn Can vẫn ngời chất ngọc, mang những thông điệp hữu ích trao truyền đến các thế hệ tương lai, là kim chỉ nam cho lớp hậu bối, giúp họ vững bước trên hành trình tìm kiếm giá trị nhân tâm bền vững.

Thương Học Phương Châm

Ngày nay nghe nói đến Đông-Kinh Nghĩa - Thục, người Việt nào cũng ngưỡng mộ, kính phục những nhà cựu học đã gây nên phong trào duy tân đầu tiên ở nước nhà. Bị un đúc trong cái lò thi phú mà các cụ có đầu óc mới mẻ như vậy quả thực là siêu quần.

Công của các cụ rất lớn.

Nhờ Nghĩa Thục mà sau những vụ thất bại ở cuối thế kỷ trước, chúng ta lấy lại được lòng tự tín: không tự ti đối với Trung Hoa và Âu Tây mà cũng không tự cao đến mù quáng. Chúng ta vẫn tôn trọng những giá trị tinh thần - hi sinh và bất khuất - của cựu học mà đồng thời cũng biết nhận giá trị thực tế của tân học:

Học Tây học Hán có rành mới hay.

Cởi bỏ được những quan niệm lạc hậu rồi - nhất là quan niệm trung quân quá cố chấp - tinh thần dân tộc của ta vững thêm. Các cụ một mặt khai thác cái vốn cũ của dân tộc mà vốn quí nhất là ngôn ngữ, một mặt tiếp thu văn hóa Âu Tây bằng công việc dịch thuật. Các cụ là người đầu tiên bỏ khoa cử và hô hào mọi người học tiếng Việt, viết lách bằng tiếng Việt, do đó mở đường cho các nhóm Đông Dương tạp chí và Nam Phong sau này.

Nghĩa Thục chỉ thọ khoảng một năm mà tên Nghĩa Thục được ghi trên sử...“Mệnh ấy yểu mà danh ấy thọ”. Mà danh ấy thọ là nhờ đám “nho lưu” ấy, gồm hầu hết những bực tuấn-tú, nhiệt-tâm, chí-khí nhất trong nước, tức cái tinh-hoa của non sông đã tụ họp nhau ở nhà số 4 phố hàng Đào của cụ Lương-văn-Can để nắm tay nhau mà cải-tạo non sông."

Nguyễn Hiến Lê – Đông Kinh nghĩa thục