Tác Giả Chiara Piroddi

Montessori - Cuốn Sách Đầu Tiên Về Ngôi Nhà Dành Cho Trẻ

Để trở nên tự lập, trẻ em cần được tự do khám phá thế giới và hiện thực xung quanh. Cụ thể hơn, những “bài tập” liên quan đến cuộc sống gia đình - tạo điều kiện cho trẻ trải nghiệm như một người lớn - sẽ giúp trẻ có ý thức về hành động của mình cũng như phát triển các kĩ năng thực hành; do đó các em đóng vai trò chủ động thay vì chỉ quan sát thụ động. Bằng cách này, trẻ em phát triển được năng lực cá nhân và lòng tự tin, hai yếu tố không bao giờ rời bỏ các em dù ở những giai đoạn trưởng thành sau này.

Do đó, việc biến ngôi nhà thành một môi trường luôn chào đón, rộng mở với trẻ em là rất quan trọng. Môi trường này phù hợp với các kĩ năng của trẻ thì có tác dụng thúc đẩy các em chủ động tham gia những công việc hằng ngày. Nhìn chung, không thiếu hoạt động mà trẻ em có thể làm trong ngôi nhà thân thương, chẳng hạn nắm bắt xem thế nào là trật tự, ngăn nắp, thế nào là vệ sinh cá nhân và sự tôn trọng không gian. Các em cũng có thể tiến hành những hoạt động kích thích giác quan, phát triển từ vựng và tư duy số học.

Cuốn sách đầu tiên về Ngôi nhà dành cho trẻ phù hợp với độ tuổi 3+, gợi ý cách bài trí và tổ chức một ngôi nhà dựa trên phương pháp Montessori, đồng thời cả cách sắp đặt những hoạt động vui chơi và học hỏi được diễn ra tại đó.

Cuốn sách được chia thành 5 phần, tương ứng với không gian trong nhà: căn bếp, phòng khách, phòng ngủ, phòng tắm và ban công. Dành cho mỗi không gian, chúng ta sẽ thấy 1 bảng minh hoạ xem chỗ đó nên được bài trí ra sao theo các nguyên lý Montessori. Trẻ cần tìm và dán những hình nội thất sao cho phù hợp với không gian ấy. Còn ở những vị trí đã có sẵn đồ đạc (như tháp học hỏi, hoặc giường kiểu Montessori) thì chúng ta bắt gặp các đoạn mô tả ngắn gọn.

Tiếp đến, cuốn sách trình bày nhiều hoạt động vui chơi trong nhà, hướng tới cải thiện kĩ năng thực hành của trẻ, đồng thời giúp trẻ trở nên nhanh nhạy với bối cảnh ngôi nhà. Thông qua tô màu, đếm vật, nhận diện chữ số và xếp hình khối theo thứ tự, trẻ sẽ làm quen với công việc thực tế là dọn đồ chơi, nhận ra và phân loại đồ đạc trong bếp, hiểu biết về vệ sinh cá nhân cũng như tính ngăn nắp trong nhà. Thêm nữa, các em học cách chuẩn bị bàn ăn nhờ trò chơi đặt dao, đĩa... vào vị trí thích hợp, học phân loại quần áo khi chia chúng thành từng chồng rồi dán nhãn lên các ngăn kéo, hoặc tập xếp đồ chơi vào rổ theo quy định. Chưa hết, cuối sách có gợi ý thiết kế một “mảnh vườn” nhỏ xinh với thành phần hết sức đơn giản - ngoài ban công hoặc trên bậu cửa sổ.

Tất cả hoạt động vừa nêu đều kích thích trẻ thu nạp thông tin mới, rèn luyện kĩ năng thực hành một cách đơn giản, lôi cuốn, và quan trọng nhất là đầy tính giải trí.

Chúng ta có thể khai thác triệt để những “học cụ” được minh hoạ trong sách bằng cách khéo léo lồng chúng vào đời sống hằng ngày của trẻ. Từng hoạt động mà các em thực hiện, trải qua trực tiếp đều là cơ hội củng cố kiến thức. Từ đó, đứa trẻ nhận ra và gọi tên đồ vật trong căn bếp của chính mình, dọn ngăn kéo hoặc tủ quần áo bằng mẹo dán nhãn (nhãn được in cuối sách), và sắp xếp sách lên giá theo khổ sách hoặc màu sắc.

Tóm lại, cho phép trẻ tham gia việc nhà, như chuyện nấu nướng, quét nhà, mang quần áo bẩn ra máy giặt hay đem quần áo sạch đi phơi, là điều rất quan trọng. Các em sẽ cảm thấy tự hào vì được giúp đỡ bố mẹ, được góp phần đáng kể cho ngôi nhà thân yêu.

Các hoạt động được bố trí trong sách đều lấy cảm hứng từ những nguyên lý của phương pháp Montessori. Khác xa những trò giải trí đơn thuần, chúng được xây dựng theo một khung lí thuyết vững chắc, nhằm thúc đẩy sự phát triển nhận thức của trẻ trong quá trình chơi mà học.

Các khung hình khác nhau phát huy tác dụng dựa trên những khả năng tư duy có thể phát triển khi trẻ bước vào giai đoạn 3 tuổi. Nhìn chung, các phần trong cuốn sách này không liên kết, nhờ vậy trẻ hoàn toàn tự do lựa chọn sẽ xem nội dung nào. Như Bs. Maria Montessori luôn khuyến khích, hơn hết chúng ta nên để trẻ thoải mái khám phá sách, nào là tô màu, giải mê cung, nào là dán hình, đếm số hoặc nhận biết hình khối. Chỉ có phần cuối cùng tổng hợp lại những nhiệm vụ đã hoàn thành ở trước.

Montessori - Cuốn Sách Đầu Tiên Về Cơ Thể Dành Cho Trẻ

Cơ thể là yếu tố quan trọng nhất cho phép chúng ta giao tiếp và tương tác với thế giới. Nhờ cơ thể, chúng ta có thể nói năng, bộc lộ hoặc kìm nén cảm xúc, lưu giữ những kí ức cũng như liên quan lẫn nhau.

Từ lúc chào đời, sự khám phá, sờ chạm, và nhận biết về chính cơ thể mình là 3 tiêu chí cơ bản cho quá trình phát triển của đứa trẻ. Em bé mới sinh chưa ý thức rằng cơ thể của em đã là một thực thể tách biệt với cơ thể mẹ, nhưng rồi từng tháng trôi qua, em dần dần trải nghiệm kích cỡ thể chất, em ngạc nhiên khám phá đôi bàn tay, đôi chân, mái tóc - trong một hành trình thú vị, lôi cuốn chưa bao giờ có.

Nuôi lớn nhận thức tốt về cơ thể là cơ sở quan trọng trên con đường trưởng thành ở khía cạnh tư duy và xúc cảm; và trong tầm 3 tuổi, trẻ em nên nắm biết tương đối chính xác cấu trúc cơ thể, nhận biết các bộ phận khác nhau cũng như chức năng của chúng. Hãy để trẻ trải qua những cảm giác mà cơ thể mang lại, sử dụng các giác quan để học hiểu thế giới xung quanh, hiểu xem những nội tạng hoạt động ra sao, đồng thời luyện tập cơ bắp qua những hoạt động đời thường, từ đó mà sau này các em có thể tự điều chỉnh bản thân thật tốt.

Theo Bs. Maria Montessori, nhận thức về cơ thể và sự vận động là tiêu chí sống còn giúp đứa trẻ trưởng thành hạnh phúc. “Khi đã làm chủ được hành động của mình qua các bài tập mở rộng và lặp đi lặp lại, trẻ cảm thấy hài lòng với những hoạt động vận động đầy thư thả, hấp dẫn, nhờ vậy trẻ sẽ tràn ngập niềm vui cũng như sức khỏe. Đứa trẻ cũng sẽ bình tĩnh và có tính ki luật.”

Tất cả hoạt động trong cuốn sách này tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình học hỏi thông tin kĩ thuật về cơ thể con người, phát triển vốn từ vựng qua việc dạy tên gọi của các cơ quan (nội tạng), đồng thời xây dựng nhận thức cao hơn về cơ thể - nhờ nhấn mạnh những đặc điểm chính, sự khác biệt, và chức năng của từng bộ phận theo cách dễ hiểu, thú vị. Cuốn sách đầu tiên về Cơ thể dành cho trẻ, phù hợp với các bạn ở độ tuổi 5+, hé mở “bí mật” về cơ thể, bao gồm những trò chơi phong phủ liên quan đến cấu trúc cơ thể, ở góc nhìn từ phía trước và từ đầu xuống chân.

Mục đích của cuốn sách là giúp trẻ học biết vị trí của những cơ quan (nội tạng) cũng như các hệ trong cơ thể - tên gọi, kích cỡ và chức năng. Trẻ được gặp gỡ nhân vật “mẫu”, bạn búp bê Camilla; ở mỗi trang có một bộ phận của Camilla bị khuyết thiếu, trẻ cần tìm rồi đặt nó đúng vị trí. Tiếp đến, sách có cả hoạt động đồ họa, yêu cầu trẻ vẽ bộ phận được nhắc tới, nối các chấm (nét đứt), hoặc tô màu bộ phận đó, tạo ra hình dạng cho nó. Cuối cùng, chúng ta thấy những hoạt động dạy trẻ chức năng và hoạt động của từng bộ phận. Theo nguyên lý Montessori, trải nghiệm trực tiếp là một công cụ của tri thức, vì thế sách thiết kế một số bài tập thực hành đơn giản, cho trẻ dễ làm với chính cơ thể em. Ngay từ phần giới thiệu, trẻ đã có cơ hội thực hành dưới dạng trò chơi, như lấy hơi thổi, nghe nhịp tim, nâng vật thể, thử độ dẻo dai của cơ bắp v.v. sau đó chọn hình dán để ghi lại kết quả. Những hoạt động nhận thức thể chất này hoàn toàn có thể diễn ra nhiều lần, và được điều chỉnh sao cho phù hợp, tùy thuộc vào mức độ hứng thú mà trẻ bộc lộ.

Ngoài ra, có vài thông tin tham khảo về thế giới động vật, cho phép đứa trẻ học biết sự tương đồng cũng như khác biệt giữa cơ thể người và động vật. Phần nào cũng bổ sung bong bóng sắc màu (Em có biết...) cung cấp thêm một chi tiết thú vị.

Các hoạt động được bố trí trong sách đều lấy cảm hứng từ những nguyên lý của phương pháp Montessori. Khác xa những trò giải trí đơn thuần, chúng được xây dựng theo một khung lý thuyết vững chắc, nhằm thúc đẩy sự phát triển nhận thức của trẻ trong quá trình chơi mà học.

Những khung hình khác nhau hướng tới việc rèn luyện các khả năng nhận thức có thể phát triển quanh mốc 5 tuổi. Các nhiệm vụ dưới hình thức trò chơi thì thường đa dạng và có độ phức tạp nhất quán.

Nhìn chung, các phần trong cuốn sách này không liên kết, nhờ vậy trẻ hoàn toàn tự do lựa chọn sẽ xem nội dung nào. Như Bs. Maria Montessori luôn khuyến khích, hơn hết là chúng ta để trẻ thoải mái khám phá sách, nào là tô màu, giải mê cung (tìm đường), nào là dán hình, đếm số hoặc nhận biết hình khối. Chỉ có phần cuối cùng tổng hợp lại những nhiệm vụ đã hoàn thành ở trước.

Montessori - Cuốn Sách Đầu Tiên Về Thế Giới Dành Cho Trẻ

Trong những năm tháng đầu đời của trẻ, địa lí và các nền văn hóa trên thế giới là những chủ đề phong phú và có ý nghĩa mà trẻ ham thích tìm hiểu. Cuốn sách đầu tiên về Thế giới dành cho trẻ cung cấp nhiều thông tin cũng như các hoạt động tập trung vào cấu tạo vật lí của Trái Đất. Dựa trên các nguyên tắc của Phương pháp Montessori, cuốn sách này tựa như một hành trình tìm hiểu những đặc điểm vật lí độc đáo của hành tinh chúng ta. Khi đọc nó, các em sẽ bắt đầu hiểu thế giới thực sự rộng lớn và phức tạp như thế nào.

Cuốn sách có hướng tiếp cận rõ ràng và logic, dễ hiểu, với mục tiêu cuối cùng là giúp trẻ hình thành những hiểu biết cơ bản về khái niệm địa lí. Đầu tiên, trẻ được tìm hiểu xem những gì tạo nên một thành phố, một quốc gia và một lục địa. Các em sẽ thấy những điểm tương đồng và khác biệt giữa nơi mình sống với phần còn lại của thế giới. Thông qua quá trình tích lũy tăng dần (từ các viên gạch nhỏ ghép lại tạo nên một kết cấu lớn hơn vững chắc duy nhất), trẻ sẽ hình dung được kích thước tăng dần của các thực thể trong không gian. Các em sẽ bắt đầu từ bản thân, sau đó hướng tới gia đình, và ngôi nhà của chính mình, cho đến khi chạm tới điểm cuối cùng là chiều không gian của hành tinh. Những hoạt động cụ thể xuyên suốt cuốn sách này tập trung vào các cấp độ đó, trong đó tập trung nhiều hơn đến các lục địa và đại dương trên thế giới, là những vật chất cơ bản cấu tạo nên hành tinh của chúng ta.

Phần giữa của cuốn sách trả lời cho câu hỏi lục địa là gì. Trẻ sẽ tìm hiểu về những kiểu nhà khác nhau nằm ở các lục địa khác nhau, Các hoạt động được thiết kế mang đặc trưng của từng khu vực, nhấn mạnh vào đặc điểm của mỗi loài động vật và thực vật, giúp trẻ hình dung và ghi nhớ đặc điểm của các lục địa dễ dàng hơn. Những thông tin này cũng giúp trẻ bước đầu hình thành cách so sánh các lục địa của riêng mình.

Phần cuối cùng của cuốn sách cung cấp thông tin cơ bản về các đại dương khác nhau trên thế giới. Thông qua mô tả những loài sinh vật và đặc điểm riêng của chúng, khái niệm về đại dương sẽ bớt trừu tượng hơn. Cùng với đó trẻ sẽ khám phá điểm khác nhau của khí hậu giữa các lục địa trên thế giới. Cuối cùng, chúng tôi giới thiệu một vài phương pháp giúp bảo vệ hành tinh của chúng ta khỏi ô nhiễm, thông qua những việc làm nhỏ hằng ngày như tái chế nhựa.

Cuốn sách khép lại với sơ đồ các hành tinh trong hệ mặt trời. Và trẻ sẽ thấy trên thế giới này còn rất nhiều điều mới lạ để chúng ta tìm hiểu!

Các hoạt động đi kèm trong cuốn sách giúp trẻ khám phá nội dung với tinh thần vui vẻ. Những hoạt động này được thiết kế giúp trẻ từ 5+ phát triển các kĩ năng nhận thức. Các hoạt động có độ khó khác nhau và có thể được hoàn thành một cách riêng lẻ hoặc theo từng cụm. Người lớn có thể chỉ định trẻ thực hiện hoạt động, hoặc trẻ sẽ chủ động lựa chọn hoạt động trong sách. Như Maria Montessori đã gợi ý, việc để trẻ tự do lật mở và khám phá từng trang sách là trải nghiệm đáng giá. Thông qua trải nghiệm này, hứng thú của trẻ sẽ tự nhiên dẫn đường đưa trẻ đến với các chủ đề và khám phá mới. Có rất nhiều hình đồ họa, tranh vẽ và miếng dán trong cuốn sách này dành cho tất cả mọi người!

Montessori - Cuốn Sách Đầu Tiên Về Vũ Trụ Dành Cho Trẻ

Nếu con bạn đứng bên cửa sổ mỗi tối, kinh ngạc nhìn lên bầu trời đêm, đếm những ngôi sao sáng rồi hỏi bạn tại sao mặt trăng đêm nay lại khác với đêm trước, thì đã đến lúc bạn tìm hiểu về Hệ Mặt Trời.

Cuốn sách đầu tiên về Vũ trụ dành cho trẻ là một cuốn sách hoàn hảo để giới thiệu cho trẻ lứa tuổi từ 5+. Cuốn sách có minh họa các thành phần quan trọng nhất trong Hệ Mặt Trời, đơn giản hóa các khái niệm phức tạp thông qua những hoạt động vui tươi và sáng tạo lấy cảm hứng từ phương pháp Montessori. Qua mỗi trang sách, trẻ được tìm hiểu các hành tinh trong Hệ Mặt Trời - phân biệt chúng dựa trên kích thước, màu sắc, vị trí - và khám phá các thành tố khác của không gian như: sao chổi, tiểu hành tinh, vệ tinh, chòm sao và Trạm Vũ trụ Quốc tế.

Cuốn sách có cấu trúc trình tự rõ ràng dẫn trẻ vào một chuyến thám hiểm xuyên không gian, bắt đầu từ Mặt Trời, sau đó dần mở rộng ra các hành tinh xung quanh nó. Cuộc hành trình bắt đầu và kết thúc với phần trình bày tổng quát về Hệ Mặt Trời, đồng thời phân tích rõ hơn các yếu tố thiết yếu nằm trong nó.

Minh họa đầu tiên thể hiện tổng quan về các hành tinh, từ hành tinh gần Mặt Trời nhất cho đến hành tinh xa nhất.

Tiếp đến cuốn sách trình bày về từng hành tinh riêng lẻ, kết hợp với các hoạt động nhằm giúp trẻ tìm hiểu đặc điểm vật lí và vị trí của hành tinh trong Hệ Mặt Trời.

Theo nguyên tắc Montessori, cuốn sách cung cấp thông tin cho trẻ phù hợp với từng giai đoạn phát triển, trẻ khám phá một hành tinh tại một thời điểm, và tham gia vào hoạt động so sánh giữa các hành tinh để đảm bảo việc học diễn ra một cách có trật tự, dần dần và được phân loại.

Theo một nguyên tắc khác của Montessori, không có yếu tố tưởng tượng nào gây gián đoạn quá trình học của trẻ được đề cập trong cuốn sách này, nhờ vậy, việc học của trẻ hoàn toàn dựa trên thực tế.

Một số tư liệu trong cuốn sách giúp nâng cao nhận thức của trẻ và khiến cho hoạt động chủ đề trở nên rõ ràng hơn. Ở cuối mỗi trang đều có hình ảnh từng hành tinh riêng lẻ, trẻ sẽ thấy quy mô của Hệ Mặt Trời và biết hành tinh được đề cập tới đang nằm ở đâu.

Ngoài ra, cuốn sách còn có những bong bóng nội dung nhỏ chứa đựng thông tin hữu ích và thú vị dành cho những trẻ cảm thấy chủ đề về hành tinh này đặc biệt cuốn hút và muốn tìm hiểu thêm về nó. Những hoạt động trong cuốn sách giới thiệu các chiến lược trực quan đơn giản giúp trẻ phát hiện giải pháp chính xác, tự nhận ra nếu bản thân mắc sai sót và do đó, có thể khắc phục những gì mình làm chưa đúng.

Montessori - Cuốn Sách Đầu Tiên Về Ngôi Nhà Dành Cho Trẻ

Thời gian đã qua là một khái niệm khó học với trẻ. Bởi tính trừu tượng vốn có của khái niệm này khác xa với tính cụ thể trong quá trình tư duy của trẻ ở độ tuổi mẫu giáo. Chúng tôi hiểu trẻ khó khăn như thế nào để nắm bắt được khái niệm trước - sau, hay khi phải chờ đợi một điều gì đó. Lấy cảm hứng từ Phương pháp Montessori, chúng tôi đưa ra một số chiến lược học tập dựa trên các hoạt động thực tiễn hằng ngày. Các câu đố ghép hình và trò chơi trong cuốn sách này được thiết kế đặc biệt để giúp trẻ nhận thức được thời gian trôi qua và những thay đồi đi kèm theo đó.

Theo tôn chỉ của Montessori: “Trẻ khám phá thế giới trước khi phân tích thế giới”, chúng tôi muốn tạo ra các cơ hội để trẻ trực tiếp trải nghiệm thời gian một cách đơn giản. Cách tiếp cận này giúp trẻ hiểu rõ các khái niệm trừu tượng như thời gian vận hành trong cuộc sống.

Cuốn sách đầu tiên về Thời gian dành cho trẻ phù hợp với lứa tuổi từ 3+. Thông qua các trò chơi và hoạt động, trẻ ở độ tuổi phát triển quan trọng này sẽ bắt đầu sử dụng tư duy để hiểu rõ hơn thế giới xung quanh. Các hoạt động trong cuốn sách tập trung vào thiên nhiên và hoạt động thường ngày gần gũi với trẻ. Mục tiêu cuối cùng là kích thích hiểu biết của trẻ về thời gian, trạng thái thay đổi thời gian. Điều này sẽ hữu ích cho quá trình phát triển của trẻ sau này, khi các em bắt đầu tìm hiểu con số và đồng hồ.

Trong những trang sách đầu tiên, trẻ được học và tìm hiểu trình tự sắp xếp nhất định, điều này sẽ giúp trẻ hiểu được tính lặp lại và tính chất chu kỳ của thời gian. Các trình tự đầu tiên được sắp xếp theo tuyến tính, tiếp đó là theo vòng tròn. Sau đó, tiến trình thời gian được giới thiệu thông qua việc xác định các đối tượng và tình huống thay đổi trong mỗi khoảng thời gian. Các hành động như: chuẩn bị sẵn sàng vào buổi sáng hoặc chuẩn bị thức ăn được chia thành các bước để giúp trẻ hiểu về những thay đổi quan trọng theo từng thời điểm.

Các phần sau của cuốn sách thể hiện sự thay đổi từ ngày sang đêm. Những thay đổi này được thể hiện thông qua tranh minh họa tập quán sinh sống của các loài động vật, chuyển động của mặt trăng, sự thay đổi màu sắc của mặt trời trong một ngày. Chúng tôi cũng giới thiệu các hoạt động dạy trẻ tính nhẫn nại khi chờ đợi. Ở cuối sách, bạn sẽ tìm thấy bộ hình dán mà trẻ có thể sử dụng khi phải chờ đợi. Bộ hình dán này là một câu đố ghép hình tạo thành một con lười - con vật dành phần lớn thời gian trong cuộc đời để chờ đợi! Ngoài ra còn có một bộ hình dán với nhiều hình dạng để trẻ sáng tạo các hình khối khác nhau. Khi sử dụng bộ miếng dán hình khối, tốt nhất bạn nên dính chúng vào giấy hoặc miếng bìa cứng để tái sử dụng. Kết thúc cuốn sách, trẻ được yêu cầu thực hiện một dự án về thời gian. Các em cần tìm những bức ảnh thể hiện sự thay đổi của bản thân trong cuộc sống. Chúng tôi không đưa bất cứ hình ảnh mặt đồng hồ đầy đủ nào trong cuốn sách này. Bởi xem giờ là công việc còn quá phức tạp với trẻ ở độ tuổi này, dù trẻ đã được giới thiệu về đồng hồ và hiểu rõ tầm quan trọng của nó.

Xuyên suốt cuốn sách, trẻ sẽ tô màu, sử dụng các kĩ năng vận động, cắt hình, nối hình, giải câu đố đơn giản và dán hình theo quy luật hình mẫu. Các hoạt động được lấy cảm hứng từ nguyên lý Montesossi. Mặc dù các hoạt động được thiết kế vui nhộn và hấp dẫn, nhưng cũng được định hướng chiến lược trong khung lý thuyết chuẩn mực nhằm khuyến khích sự phát triển nhận thức của trẻ. Trẻ 3 tuổi phải có năng lực thực hiện được tất cả hoạt động trong cuốn sách này. Dĩ nhiên, các hoạt động có độ khó tăng dần theo tiến trình của cuốn sách. Tuy nhiên, phụ huynh cần lưu ý rằng tiến trình được gợi ý này không bắt buộc. Nếu trẻ muốn, các em có thể hoàn thành hoạt động không theo trình tự, mà theo niềm hứng thú tự nhiên. Như Maria Montessori đã đề cập, việc cho phép trẻ tự do lật các trang sách một mình mà không cần hướng dẫn hay chi bảo là đáng giá. Trải nghiệm quý báu này sẽ giúp các em phát triển niềm hứng thú tự thân với mỗi chủ đề. Các em có thể bị màu sắc hoặc vị trí của các hình dán thu hút. Trẻ có thể bắt đầu với bất cứ hoạt động nào miễn trẻ thực hiện đầy đủ từng nhiệm vụ được yêu cầu để hiểu trình tự hoạt động.