Nhà cung cấp ĐÀO TẤN THÀNH

Nhân Sinh Quan Phật Giáo Với Việc Xây Dựng Con Người Việt Nam Hiện Nay

Lịch sử văn minh thế giới nói chung và đặc biệt là nền văn minh phương Đông nói riêng, chính là cơ sở hình thành nên tư duy duy cảm và các giá trị đạo đức truyền thống của người phương Đông. Việt Nam là một trong những nước phương Đông, nơi mà tôn giáo có ảnh hưởng rất lớn đến đời sống tinh thần và văn hóa xã hội. Tùy vào các giai đoạn lịch sử phát triển của các nước thì tôn giáo nắm vai trò chủ đạo, có tác động mạnh mẽ đến đời sống tinh thần, thói quen, suy nghĩ, lời nói và hành động của con người. Trong các tôn giáo đó, Phật giáo là một trong những tôn giáo lớn của thế giới đã du nhập vào nước Việt Nam khoảng thế kỷ I trước Công nguyên theo đường biển và đường bộ. Từ đó Phật giáo đã trở thành tôn giáo có ảnh hưởng sâu sắc đến đời sống tinh thần, xã hội Việt Nam từ truyền thống đến hiện đại.

Trong suốt quá trình hình thành và phát triển, Phật giáo Việt Nam đã có nhiều đóng góp đáng kể đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước trên nhiều lĩnh vực, đặc biệt là về lĩnh vực giáo dục đạo đức. Có thể nói, Phật giáo được xem là một trong những nhân tố quan trọng góp phần định hình nên các quan niệm, chuẩn mực, hệ giá trị đạo đức trong xã hội. Có thể khẳng định rằng tư tưởng về triết lý nhân sinh của Phật giáo là một tư tưởng xuyên suốt và ảnh hưởng sâu sắc đến đời sống tinh thần của con người Việt Nam.

Việt Nam hiện nay đang trong thời kỳ “Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc”, lấy chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm kim chỉ nam và là tư tưởng chủ đạo cho mọi hoạt động. Bên cạnh những thành tựu đáng ghi nhận trong sự nghiệp phát triển văn hóa, giáo dục đạo đức con người Việt Nam như: “Chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh được vận dụng và phát triển sáng tạo ngày càng tỏ rõ giá trị vững bền làm nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho hành động của Đảng và của cách mạng nước ta, nhân tố hàng đầu đảm bảo cho đời sống tinh thần xã hội phát triển đúng hướng. Ý thức phấn đấu cho độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, tinh thần trách nhiệm và năng lực tổ chức thực tiễn của cán bộ, đảng viên được nâng lên một bước. Nhiều nét mới trong giá trị văn hóa và chuẩn mực đạo đức từng bước hình thành”1.

Tuy nhiên, trong quá trình xây dựng và phát triển đất nước, đặc biệt là trong nền kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế, việc giáo dục đạo đức, lối sống ở nước ta vẫn còn những hạn chế, yếu kém. “Tệ sùng bái nước ngoài, coi thường những giá trị văn hóa dân tộc, chạy theo lối sống thực dụng, cá nhân, vị kỷ… đang gây hại đến thuần phong mỹ tục của dân tộc. Không ít trường hợp vì đồng tiền và danh vị mà chà đạp lên tình nghĩa gia đình, quan hệ thầy trò, đồng chí, đồng nghiệp. Buôn lậu và tham nhũng phát triển. Ma túy, mại dâm và các tệ nạn xã hội khác gia tăng. Nạn mê tín dị đoan khá phổ biến. Nhiều hủ tục cũ và mới lan tràn, nhất là trong việc cưới, việc tang, lễ hội… Nghiêm trọng hơn là sự suy thoái về đạo đức, lối sống ở một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, trong đó có cả cán bộ có chức, có quyền. Nạn tham nhũng, dùng tiền của Nhà nước tiêu xài phung phí, ăn chơi sa đọa không được ngăn chặn có hiệu quả. Hiện tượng quan liêu, cửa quyền, sách nhiễu nhân dân, kèn cựa địa vị, cục bộ, địa phương, bè phái, mất đoàn kết khá phổ biến. Những tệ nạn đó gây sự bất bình của nhân dân, làm tổn thương uy tín của Đảng, của Nhà nước”1.

Mặt khác, trong xã hội hiện nay xuất hiện và tiềm ẩn nguy cơ khủng hoảng tinh thần, mất phương hướng lựa chọn giá trị niềm tin và lối sống ở thế hệ trẻ. Những biểu hiện của nó trong lối sống; đôi khi nói không đi đôi với việc làm ở những người lớn, trong gia đình, nhà trường, cơ quan, công sở và ở ngoài xã hội đã gây ra những phản cảm đối với lớp trẻ. Chính điều đó đã ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững của xã hội, nhất là vấn đề xây dựng và phát triển con người hội đủ hai tố chất đức và tài trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc hiện nay. Bởi vì vấn đề con người được xem là trung tâm để phát triển lực lượng sản xuất, và sự phát triển của nền sản xuất suy cho cùng là vì mục tiêu phụng sự con người, hướng con người đến các giá trị cao quý của Chân - Thiện - Mỹ. Do đó muốn đất nước ngày càng giàu mạnh, thì trước hết phải xem vấn đề giáo dục và xây dựng con người là quốc sách hàng đầu, xem con người vừa là mục tiêu, vừa là động lực cho sự phát triển bền vững của quốc gia và dân tộc.

Trước thực trạng những tác động mang tính tiêu cực ảnh hưởng đến các giá trị nhân văn con người, tới đạo đức bản sắc của dân tộc, theo tôi “Nhân sinh quan Phật giáo” có thể góp phần chung tay giúp con người thay đổi cách nhìn (chính kiến), cái suy nghĩ (chính tư duy), và cách hành động (chính nghiệp) theo con đường Bát chính đạo. Từ đó có thể giúp con người có cách ứng xử khéo léo và phù hợp hơn với các vấn đề lớn trong cuộc sống mà Liên hợp quốc đề cập như: vấn đề về môi trường và hệ sinh thái; vấn đề về thiên tai và dịch bệnh; vấn đề về dân số và an ninh mạng, vấn đề về chiến tranh và hòa bình, v.v... Đồng thời tạo cho con người sức mạnh tinh thần, nội lực kiên cố, và thành công hơn trong quá trình hợp tác quốc tế thời kỷ nguyên số 4.0. Do đó việc nghiên cứu quan niệm của Phật giáo về cuộc sống con người là điều cần thiết, mang ý nghĩa lý luận và thực tiễn thiết thực, đặc biệt là sự kiện quốc tế Chào mừng Đại lễ Phật đản Vesak Liên hợp quốc lần thứ 4 tại Việt Nam. Trên cơ sở đó, tác giả đã tiến hành nghiên cứu, cập nhật và biên soạn quyển sách “Nhân sinh quan Phật giáo với việc xây dựng con người Việt Nam hiện nay”.

Từ việc trình bày khái quát những điều kiện kinh tế, xã hội và tiền đề tư tưởng trong triết học Ấn Độ cổ đại, nội dung và đặc điểm của nhân sinh quan Phật giáo, công trình nhằm chỉ ra thực trạng xã hội, ý nghĩa lịch sử và giá trị tư tưởng nhân sinh quan Phật giáo với việc xây dựng con người Việt Nam hiện nay. Từ đó đưa ra một số giải pháp thích hợp cho việc phát huy những giá trị cao quý của nhân sinh quan Phật giáo, đặc biệt là tinh thần nhập thế trong thời kỳ đổi mới.

Những đánh giá về ảnh hưởng của nhân sinh quan Phật giáo đến vấn đề xây dựng con người Việt Nam hiện nay và những giải pháp mà cuốn sách này đưa ra hy vọng sẽ góp phần không chỉ giúp chúng ta có sự hiểu biết một cách hệ thống và sâu sắc về nội dung cơ bản của nhân sinh quan Phật giáo, mà qua đó còn giúp chúng ta hiểu rõ hơn giá trị tư tưởng của nhân sinh quan Phật giáo đến các giá trị đạo đức con người Việt Nam trong quá trình giao lưu tiếp biến giữa các nền văn hóa từ khi Phật giáo du nhập Việt Nam. Qua đó thể hiện tinh thần nhập thế, phát triển của Phật giáo qua phương châm: “Đạo pháp - Dân tộc - Chủ nghĩa xã hội”. Quyển sách cũng có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho các ngành: Triết học, Tôn giáo học, Đạo đức học, Phật học ở các học viện, trung tâm nghiên cứu, các trường cao đẳng, đại học trong cả nước.

Tác giả xin trân trọng cảm ơn các nhà khoa học thuộc Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh; Học viện Phật giáo Việt Nam tại Thành phố Hồ Chí Minh đã đóng góp nhiều ý kiến quý báu để tác giả hoàn thiện quyển sách; Nhà xuất bản và Tạp chí Khoa học Xã hội đã tạo điều kiện thuận lợi để quyển sách được ra mắt cùng bạn đọc. Đặc biệt là nhà tài trợ Phật tử Ngọc Thiện đã phát tâm toàn bộ kinh phí để xuất bản ấn phẩm này.

Trong quá trình nghiên cứu, biên soạn tác giả rất cố gắng hoàn thiện, song nội dung quyển sách vẫn không thể tránh khỏi một số hạn chế, thiếu sót nhất định. Tác giả rất mong nhận được ý kiến đóng góp từ quý bạn đọc, để quyển sách này được hoàn thiện hơn trong thời gian tới.